تغییر اقلیم و گرم شدن کره زمین، کمبود آب شیرین و پدیده بیابان‌زایی به عنوان سه چالش عمده جهانی می باشد که کارآمدترین اقدام در این زمینه حفاظت از جنگل هاست. به نقل از رئیس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور همه ساله به طور متوسط 15 هزار هکتار از عرصه های جنگلی و مراتع ایران تحت تأثیر حریق قرار دارد، که این پدیده حدود 323 میلیارد تومان خسارت به منابع طبیعی وارد می کند، و در مقایسه میزان آتش سوزی جنگل ها و مراتع در سال های 82 تا 94 میتوان گفت کمترین میزان آتش سوزی طی این سنوات در سال 84 با 6 هزار و 679 هکتار و بیشترین آن در سال 94 به میزان 44 هزار و 852 هکتار بوده است.
به دلیل وسعت زیاد مراتع و صعب العبور بودن دامنه های جنگلی در حریق ، استفاده از تجهیزات اطفاء حریق شهری و لوازم ابتدایی اطفاء عملکرد ضعیفی دارد لذا با توجه به شرایط خاص جغرافیایی مناطق آسیب پذیر می باید از تجهیزات خاصی استفاده نمود که در دو بخش قابل اجرا می باشد:
جنگلها جزوء آتشهاي نوع اول ( آتش سوزي جامدات) مي باشند كه خشك و خاكستر دار هستند و موثرترين و ارزانترين و فراوانترين ماده اطفاءبراي سردكردن و خاموش كردن آتشهاي نوع اول آب مي باشد.
تحت شرايط حريق آب بصورت جريان مستقيم(جت) براي عبور و نفوذ آن و يا بصورت اسپري با زاويه باز جهت گرفتن گرما از مواد جامد قابل اشتعال معمولي مانند: چوب- كاه- علفزار و ديگر موادي كه در جنگلها و مراتع وجود دارد استفاده مي شود.
مطلب پیشنهادی: تفنگ پرتاب طناب پنوماتیکی
اطفاء حریق از طریق بالگرد
بیان سابقه طرح – مشابه خارجی و داخلی:
از طرح های متداول دنیا می توان به یک شرکت کانادایی نام برد که مخزنی به بالگرد متصل می گردید و بالگرد با پرواز بر فراز برکه ها وآبگیرها به روشی این مخزن را از آب پر می کرد و پس از طی مسافتی، آب را بر روی منطقه آتش سوزی رها سازی می کرد، با تکرار این فرآیند آتش را خاموش می کردند.این طرح سعی شد که در ایران ساخته شود و مورد استفاده قرار گیرد، اما موفق نبود.
دلایل عدم امکان تولید و بومی سازی طرح کالای کانادایی
- تفاوت اقلیمی ایران و کانادا: کانادا کشور دریاچه هاست وهمیشه دریاچه و آبگیر در دسترس است، اما ایران کشوری کویری است و در دیگر سو کوهستانی که سفر و جابجایی مشکل است.
- فاصله آبگیرهای ایران نسبت به جنگل ها و مراتع زیاد است، لذا به لحاظ مصرف سوخت رفت و آمد ها مقرون به صرفه نیست.
- پیچیدگی طرح: پیچیدگی طرح کانادایی بگونه ای است که هزینه های ساخت آن بالاست.
با توجه به نتایج بررسی های فوق، راه حل نهایی طرحی خلاقانه متناسب با اقلیم و امکانات کشورمان بود که می باید از نو طراحی و ساخته شود. بگونه ای که آب یا در مخازن بزرگ در نزدیکترین فاصله به منطقه قرار گیرد و توسط اپراتور مخازن اطفاء حریق پر می شود و سپس توسط بالگرد به محل حمل و تخلیه می گردد، یا اینکه در محل هایی از پیش تعیین شده، مخازن از پیش پر شده نگهداری می شود تا در مواقع لزوم توسط بالگرد منتقل و استفاده شود.
طرح کلی عملیات اطفاء حریق توسط بالگرد
با بررسی سوابق آتشسوزی های جنگلی و مراتع میتوان به این نتیجه کلی رسید که این آتشسوزی ها در فصول مشخصی اتفاق می افتد بنابر این با آمادگی کامل میتوان با این آتشسوزی ها بطور کامل مقابله کرد و قبل از افزایش حجم حریق و غیر قابل محار شدن حریق با مدیریت و ایجاد ابزارهای کار آمد و با هزینه بسیار کم به مقابله با این حوادث رفت.
روش عملیات:
- ایجاد 50 پایگاه مناسب جهت نگهداری از انواع سبد اطفاء حریق هوایی و مخازن اطفاء حریق و آبگیری بالگرد در حاشیه جنگلها و مراتع آسیب پذیر در سراسر کشور با فواصل محاسبه شده.
- تجهیز 50 عدد مخزن اطفائ حریق هوایی در هر پایگاه با ظرفیت 4000 لیتر بصورت آماده اتصال به بالگرد.
- اختصاص تعدادی بالگرد و پرسنل آموزش دیده جهت بارگیری مخازن و اطفاء آن.
بدین ترتیب همیشه 200.000 لیتر مخزن آماده در پایگاه های مورد نظر جهت اطفائ حریق وجود دارد و با انتقال آن و تخلیه آن در مراکز آتشسوزی میتوان بسرعت در مقابل حریق واکنش نشان داد و عملیات اطفاء را انجام داد.
جهت اثر بخشی بیشتر میتوان مواد محلول از قبیل سدیم متابورات، رس به همراه پالی گورسکیت محلول ترکیبی آمونیوم سولفات و صمغ گوار محلول ترکیبی دی‌آمونیوم فسفات به آب مخازن اضافه نمود.
در خصوص اطفاء حریق هوایی به تازگی از بمب اطفاء حریق هم استفاده می شود و عملکرد این محصول به گونه ای است که بوسیله سنسور های سنجش ارتفاع و دما تنظیم و در فاصله بالاتر از آتش منفجر می شود و یک انفجار سریع با سرعت بالا ابری از قطرات آب را به پایه آتش منتشرمیکند، شعله را از سوخت جدا می کند و فورا آن را اطفاء می کند. تبخیر سریع باعث ایجاد ابر مه و سپس گرما را از آتش جذب می کند، در حالی که اکسیژن را با بخار آب جابجا می کند. در نهایت، آب باقیمانده و فسفر بجا مانده، دمای آتش را کاهش می دهد و جلوگیری از دوباره سوختن جنگل می کند.
تجهیزات انفرادی و پشتیبانی مورد استفاده در حریق جنگل
با توجه به وسعت آتشسوزی در جنگل ها و صعب العبور بودن مناطق جنگلی یکی از راه های کنترل آتش تجهیز نفرات به لوازم اطفاء حریق جنگل می باشد این تجهیزات قالبا” تجهیزات انفرادی و یا پشتیبانی می باشد که برخی به شرح زیر معرفی می گردد:
- مخزن منعطف آب جهت تجهیز کلیه وانت بار ها موجود در منطقه (تبدیل کلیه وانت بار های اهالی محلی و سازمان ها به ماشین آب بر جهت پشتیبانی از تامین آب در منطقه جهت اطفا
- کوله اطفاء حریق ( که امکان نگهداری و حمل 18 تا 20 لیتر آب را به محل آتش سوزی دارد و همچنین دارای پمپ دو حالته رفت و برگشت دستی می باشد)
- لوازم سنتی مانند آتش کوب، تبر، شن کش مورد استفاده قرار می گیرد.
- اره برقی، دمنده دستی که در اطفاء مراتع مورد استفاده قرار می گیرد.
- دستگاه پرتابل دمنده باران زا از تجهیزات نوین در اطفاء مراتع می باشد.
مطلب پیشنهادی: کوله اطفا حریق جنگل
ضمنا ایده های دیگری مانند صفحه های اطفاء حریق در مرتع در حال بررسی است که بعد از نهایی شدن معرفی خواهد شد.
